(MTD) Ai làm giảng viên chắc hiểu có những tình huống bị học trò ‘chọc điên’, các em xúm nhau mè nheo, nghịch tập thể, chống đối tập thể, cũng không phải vì trò ghét thầy cô, chỉ là tuổi trẻ có ngày ‘bad mood’…
1.
Khi còn ở Anh, tôi tham dự một hội thảo ở Đại học Northampton, lúc giải lao, gặp một giảng viên (GV) người Anh đang dạy ở khoa Giáo dục của trường. Trò chuyện, khi nói đến nội dung ‘Classroom Management’ (Quản lý lớp học, đại loại dạy mọi điều để làm giảng viên tổ chức, kiểm soát được mọi hoạt động của học viên trong lớp), tôi cười, nói đùa: Anh biết không, dạy phần này, em dạy sinh viên (SV) sư phạm của em có 3 bài: Bài 1, kiên nhẫn (patience). Bài 2, kiên nhẫn. Bài 3, kiên nhẫn.
Làm GV, không có phẩm chất này thì sớm muộn gì cũng thất bại hoặc bỏ nghề thôi. Anh ấy gật gù đồng ý: “Tôi biết, không dễ gì, nhưng đã là GV, đó là điều bắt buộc. Lý do lớn nhất khiến GV ở Anh bỏ nghề đó là họ nhận ra, họ không đủ sự kiên nhẫn. Nhiều SV của Anh khi xuống trường thực tập, hoặc những GV mới, họ nhận ra, họ không có phẩm chất này và không tự tin là họ có thể cải thiện, họ cũng từ bỏ từ đầu. Nếu họ tiếp tục, rất có thể họ phạm sai lầm, mà sai lầm trong giáo dục là sai lầm khó tha thứ nhất”.
Tôi hoàn toàn đồng ý với anh và bạn SV sư phạm nào từng học với tôi, bất kể môn gì cũng nghe tôi ca đi ca lại chuyện ‘bình tĩnh, kiên nhẫn’.
Thực ra, trong tiếng Việt, mình thêm cụm ‘bình tĩnh’ cho rõ chứ ‘patience’ trong tiếng Anh đã bao gồm cả điều này. Một trong những nghĩa của ‘patience’ là khả năng kiềm chế, chịu đựng trong những tình huống khó khăn mà không giận dữ, thất vọng. Mở ra những điều lưu ý GV ở đây, ‘patience’ cũng được đề cập đến đầu tiên.
Vẫn biết là người thì ai chả có lúc nóng giận nhưng giới hạn sự nóng giận với người làm nghề giáo thì hẹp hơn rất nhiều. Chúng ta cũng không có quyền dùng những cái sai của học trò để bào chữa cho những vi phạm chuẩn mực nghề giáo của mình. Éo le chỗ đó nhưng đã theo nghề thì phải chấp nhận.
Tôi cũng hay hỏi các đồng nghiệp là GV phổ thông lâu năm ở Anh rằng, có khi nào nổi điên với học trò không. Họ bảo: có lúc cũng gần như bốc hoả nhưng phải kiềm chế, có khi người ra khỏi lớp không phải là học sinh mà là GV, ra ngoài để hít thở, để bình tĩnh rồi vào nói chuyện tử tế với học trò. Học sinh ở đâu thì cũng đủ trò để thử thách sự kiên nhẫn của GV cả.
Tôi từng là người rất nóng tính, nhưng giận thì khóc nhiều hơn là chửi rủa vì bận… khóc nên nghẹn cổ, nói không được.
Tôi cũng la học trò khi học trò lười học (lỗi phổ biến nhất khiến mình la), thiếu trách nhiệm với việc đã nhận, thiếu hợp tác với nhau… nhưng lạ một nỗi, khi học trò tỏ ra vô lễ với mình thì tôi lại bình tĩnh hơn bao giờ hết.
Hồi mới đi dạy, la rầy học trò nhiều, khó tính và khó chịu, từng bị SV góp ý là cô Huyền la nhiều quá. Học trò bị la nhiều nhất là SV sư phạm dù trong thâm tâm thầm kín của mình, tới giờ này vẫn đánh giá học trò sư phạm ngoan, lễ phép. Có lẽ tôi đặc biệt yêu cầu cao, khắt khe với các em vì bản chất của nghề nghiệp mà sau này các em phải làm. Nhưng la gì thì la, không bao giờ có chuyện ‘mày, tao’, không có chuyện xỉa tay vào mặt học trò, không có chuyện so sánh học trò với ‘con này, con kia’, hay mắng ‘đồ này, đồ nọ’. Nói to, giọng gắt lên, về nhà đã mất ngủ mấy đêm vì xấu hổ và ân hận.
Tôi nhớ nhất có một lần dạy SV khoa Lý, hôm đó gần 20-11, lớp có phần thuyết trình. Bước vào lớp, dù dặn dò kỹ nhưng không một nhóm nào đi lấy màn chiếu, máy chiếu lên, không sắp xếp lại bàn ghế cho phù hợp. Mất 30 phút để làm khâu tổ chức. Đáng nói hơn, 4 nhóm thuyết trình đều chuẩn bị sơ sài, tinh thần cả lớp thì lơ là. Cuối buổi, tôi nhận xét nghiêm khắc và đề nghị chấn chỉnh ngay thái độ học tập như thế.
Nói xong, vẫn còn giận, thì một em đại diện cả lớp lên tặng một tấm thiệp và một gói quà nhỏ nhân dịp 20-11. Tôi thẳng thừng không nhận: Cô không nhận, cái cô cần là sự nghiêm túc trong học tập của các em, không phải là những món quà này. Nói xong, đi thẳng ra khỏi lớp.
Xuống văn phòng khoa, gặp cô giáo đồng nghiệp, ấm ức vẫn tràn trề nên tôi xổ một tràng, gào to lắm, bày tỏ tất cả sự thất vọng. “Các em ấy nghĩ sao mà còn tặng quà em? Em đâu có cần. Tại sao lại phí thời gian làm những việc vớ vẩn đó? Thái độ học tập kiểu đó là sao đây? Thiếu tôn trọng GV, thiếu tôn trọng chính các em ấy, lãng phí tiền bạc của cha mẹ,…”.
Tóm lại là giận quá, mất cả khôn, gom hai việc không liên quan lại với nhau. Nhìn cái tốt thành xấu cả. Nói vừa xong, quay lưng lại, thấy em lớp trưởng đứng ngây người, mắt đỏ hoe. Trời ơi, cơn giận như làn khói, bay mất. Em ấy chưa nói gì thì tôi đã cảm thấy mình hồ đồ quá. Em lắp bắp: “Em nghe hết rồi cô…, em xuống thay mặt lớp xin lỗi cô… Chúng em không nghĩ cô giận dữ vậy. Nhưng tụi em không có ý tặng quà là để xoa dịu cô… Thực lòng, quà đó, lớp chuẩn bị lâu rồi ạ. Xin lỗi cô vì lớp chuẩn bị bài không tốt bữa nay”.
Phải nói là sau chuyện này, sự nóng tính của tôi vốn 10 phần phải giảm đi 5.
Câu chuyện này tôi nhớ tới giờ, đã hơn 10 năm.
2.
Trở lại câu chuyện của một thầy giáo ‘bất ngờ nổi tiếng’ vì clip truyền nhanh trên mạng vừa rồi, tôi nghĩ đó là những giây phút thầy muốn quên đi nhất trong cuộc đời. Nó là bài học cho tất cả giáo viên về kiểm soát bản thân trong các tình huống dạy học.
Ai làm GV chắc hiểu có những tình huống bị học trò ‘chọc điên’, các em xúm nhau mè nheo, nghịch tập thể, chống đối tập thể, cũng không phải vì trò ghét thầy cô, chỉ là tuổi trẻ có ngày ‘bad mood’ (cảm xúc tồi, ‘nổi cơn lười’ chẳng hạn). Lúc đó, GV bực lắm, có khi không kiềm chế được mà nói lớn, la rầy học trò dù trong tâm ý chúng ta không hề ghét bỏ học trò. Dù vậy, GV vẫn cần biết giới hạn của việc thể hiện thái độ của mình trong giáo dục.
Cho đến giờ, tôi tự thấy mình kiên nhẫn với học trò, học trò càng nhỏ, càng kiên nhẫn, nhưng mình không dễ tính. Học trò phổ thông hay SV cũ của tôi đều biết thế. Khi cần chỉnh đốn học trò, tôi vẫn rất nghiêm để nói rõ điều mình không hài lòng. Tuy nhiên, tôi không bao giờ tước bỏ cơ hội được giải bày của học trò, luôn cho trò cơ hội sửa sai và không xúc phạm học trò.
Tôi cảm thấy nhiều GV đang vượt qua giới hạn và kém khắt khe với bản thân trong lời ăn tiếng nói, cách ứng xử. Thầy giáo vừa qua nếu muốn nhắc nhở SV của mình thì chỉ cần nói SV lấy tai nghe hoặc nếu không có, em chịu khó hỏi bài lại bạn. Nếu đó là tình huống nhiều SV cũng gặp phải thì thầy lưu phần giảng và gửi lại cho SV. Việc thầy mời SV ra khỏi lớp thực sự quá nặng vì SV không gây rối và làm phiền cả lớp.
Chưa hết, việc thầy yêu cầu các SV nói lại câu ‘Tôi có đủ giác quan,…’ thực sự với mình còn xúc phạm hơn cả việc mời SV ra khỏi lớp.
Cách ứng xử này cho thấy GV tự cho mình quyền được ‘dạy dỗ’ học trò theo cách nào ‘tùy tôi’ mà thiếu sự tôn trọng tối thiểu học trò như một cá nhân độc lập.
Hy vọng qua sự việc này, GV nên tự nhìn lại và điều chỉnh cách giáo dục học trò để không tự đưa mình vào những việc đáng tiếc như thầy giáo trên.
Tiến sĩ Giáo dục Nguyễn Thị Thu Huyền
