(MTD) Phàm sở hữu tướng giai thị hư vọng, tức cái gì có hình tướng cái đó là hư vọng.
Hư vọng là không mà cũng không phải không, bởi có hay không là do duyên với các pháp khác mà có ra hình tướng có và không.
Không ở đây là không có cái ngã bất biến. Bởi nếu năng lượng là sự biến chuyển của các duyên thì nhỏ như mảy bụi cũng có tác dụng làm biến chuyển. Nếu không như vậy, ở một phạm vi giới hạn làm sao bụi mịn có thể gây nguy hiểm cho con người.
Nói nhỏ, nhỏ nhất, nhỏ vô cùng, nhỏ đến độ không thấy bằng mắt thường, bằng công cụ đo đạc, cảm biến, phân tích do trí tuệ con người tạo ra, hoặc định nghĩa gọi tên được hay không định nghĩa gọi tên được, thì vẫn có một cái hình tướng của khái niệm gọi là “nhỏ”.
Và dù có gọi tên được thì cái nhỏ mà con người dùng tất cả trí tuệ để thấy đấy vẫn không phải cái nhỏ cuối cùng, bất biến.
Cụ Nguyễn Công Trứ từng tán Phật: “Thiên thượng thiên hạ vô như Phật, nhỏ không trong mà lớn không ngoài”. Nhưng ngôn ngữ chỉ có thể dùng tư duy không gian để gói hiện tượng vào nhận thức phân biệt, để từ đó nhận ra giới hạn khi chạm đến cái gọi là “chân lý tuyệt đối”.
Nếu không có cái tư duy không gian nhỏ, lớn thì con người sẽ không thể nào đưa vật dụng nhỏ hơn cái khung cửa lớn nhất vào nhà. Nhưng nhỏ hay lớn là pháp đang xảy ra tương quan với không gian thời gian của mỗi người mỗi loài.
Một con bọ chét bình thường nhảy rất cao, nhưng khi giam nó lâu ngày trong cái lọ nhỏ nó sẽ đánh mất bản năng nhảy. Vô minh hay Phật tính cũng chỉ nằm trong một cú bật nhảy của con bọ chét đó thôi.
Con ong xây tổ không cần thước đo mà vẫn cân đối, lớp nang một cách kỳ lạ. Cái gọi là không cần “thước đo” là do ta nhìn bằng mắt thường và lấy “thước đo” trong tiêu chí của con người áp đặt vào công việc của con ong. Chứ ai biết con ong nó cũng có “thước đo” không gian riêng của nó. Nó là pháp đang xảy ra với mỗi loài.
Người ta cười khi thấy nhà bác học Newton cho thợ mộc làm hai lỗ nhỏ ở cánh cửa để cho con mèo mẹ và mèo con ra vào. Sở dĩ người ta cười vì cái lỗ lớn con mèo mẹ chui qua được thì con mèo con cũng chui qua được, tại sao phải làm thêm cái lỗ nhỏ thừa thãi kia làm chi.
Câu chuyện có thể đi xa hơn hiểu biết của một nhà khoa học về tư duy không gian. Nhưng ở một góc độ khác, dù lớn hay nhỏ đều có một không gian tự do của mình. Tự do là cái phi logic. Nếu cái gì cũng là logic của lớn nhỏ thì không có pháp đang xảy ra với mỗi người, mỗi loài.
Cái nhỏ nhất ứng dụng gì trong giới hạn không gian, khi chính nó cũng là một hình tướng hư vọng của giới hạn?
Vì vậy suy cho cùng cũng phải trở về với các pháp đang xảy ra với chính mình, giới hạn nhận thức hay giới hạn không gian thời gian tác động đến nhận thức cũng là pháp do duyên sinh, do duyên diệt.
Chẳng hạn cùng 2 nghiên cứu khoa học về bò sữa nhưng tại sao người ta chấp nhận tài trợ cho nghiên cứu về căn bệnh nhiễm trùng bầu vú bò vì bệnh này làm giảm 10% sản lượng sữa. Trong khi một nghiên cứu khác muốn tìm hiểu xem con bò mẹ có bị tổn thương tinh thần gì không khi bị tách ra khỏi bê con, lại không được quan tâm tài trợ.
Nhưng ở những dân tộc thờ bò, tôn sùng bò, thì nghiên cứu về tổn thương tinh thần của bò lại được quan tâm. Một bên là kinh tế, một bên là văn hoá tín ngưỡng, chọn lựa gì cũng theo pháp đang xảy ra nơi cá nhân và cộng đồng tương quan.
Cho nên “nhất thiết duy tâm tạo” tuỳ thuộc vào quan tâm của mỗi người cho các pháp đang xảy ra với chính mình, đó cũng chính là nóng lạnh tự biết, ai ăn người đó no.
Mọi bàn cãi đều dẫn đến cái gọi là cho “ra vấn đề”, nhưng Quán Âm Bồ tát, hay Phật lại không phải “vấn đề” trong tâm trí người hành trì. “Vấn đề” thuộc về người nghiên cứu cái hành trì ấy thông qua sách vở, nhận thức…
Đấy là lý do người ta nói một bà già trầu vãng sinh trước cả một nhà nghiên cứu Phật học. Vì anh càng nghiên cứu nhiều chừng nào thì anh càng vướng vào màn che của ngũ uẩn (sắc, thọ, tưởng, hành, thức).
Và biết đâu 2 cái lỗ mèo lại là chỗ bay bổng nhất trong “định luật” Newton…
Thích Thanh Thắng
